Πάνε... αδιάβαστες οι βιβλιοθήκες

Τρίτη, 16.09.08

Τα βιβλία είναι ο πιο ήσυχος και πιο πιστός φίλος. Ο πιο προσβάσιμος και σοφός σύμβουλος και ο πιο υπομονετικός δάσκαλος», έλεγε ο Τσαρλς Ελιοτ, ένας από τους σημαντικότερους προέδρους του Χάρβαρντ στην ιστορία του Πανεπιστημίου.Πόσο συχνά όμως καταφεύγουμε σε αυτήν την πόλη στο σπίτι του βιβλίου, τις δημόσιες βιβλιοθήκες; Και πόσο καλοδεχούμενοι είμαστε σε αυτό; Είναι αντάξια ευρωπαϊκής πρωτεύουσας η θέση του θεσμού της βιβλιοθήκης στην αθηναϊκή κοινωνία; Οταν οι σχολικές βιβλιοθήκες –δηλαδή αυτές που καθορίζουν την παιδεία του αναγνώστη– δεν συμπεριλαμβάνονται στην εκπαιδευτική διαδικασία και όταν η μεγαλύτερη από τις δημοτικές βιβλιοθήκες λειτουργεί τις ώρες που τα παιδιά πηγαίνουν σχολείο και οι εργαζόμενοι εργάζονται… η απάντηση είναι μάλλον όχι. «Στην Ελλάδα δεν είμαστε περήφανοι για τον τρόπο και την ένταση που πλησιάζουν το βιβλίο μέσα από τις βιβλιοθήκες», σχολιάζει ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης, καθηγητής και τέως πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Τι να πει κανείς για τις δημοτικές βιβλιοθήκες; Εκεί όμως που αισθάνεται κανείς βαθύτατη θλίψη είναι οι σχολικές βιβλιοθήκες. Δεν μπορούμε να μιλάμε για επίπεδο παιδείας και για πρόσβαση στη γνώση με δημιουργικό τρόπο και με την απαιτούμενη αυτενέργεια, αν κάθε σχολείο δεν αποκτήσει μια πλούσια και λειτουργική βιβλιοθήκη».Οσον αφορά λοιπόν στα «κύτταρα» των βιβλιοθηκών, τις σχολικές βιβλιοθήκες, είναι γεγονός πως δεν παίζουν σε καμία περίπτωση ρυθμιστικό ρόλο στην εκπαίδευση των παιδιών – όπως θα περίμενε κανείς στην πρωτεύουσα μιας χώρας που έχει να παρουσιάσει διεθνώς σημαντικό συγγραφικό πλούτο.Σύμφωνα με τον Παναγιώτη Πασσαλή, υπεύθυνο εκδηλώσεων της Ενωσης Βιβλιοθηκονόμων, «οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί δεν προτρέπουν στη χρήση της βιβλιοθήκης, αφού δεν υπάρχει πουθενά στο πρόγραμμα σπουδών, ενώ και το υλικό των υπαρχουσών βιβλιοθηκών επιλέχθηκε από ανειδίκευτο προσωπικό και είναι συχνά άσχετο με τις ηλικιακές τους ανάγκες και με σημαντικές ελλείψεις».Το πρόβλημα όμως δεν σταματά εκεί αλλά γίνεται χειρότερο, αν αναλογιστεί κανείς τη λειτουργία των δημοτικών βιβλιοθηκών. «Τα τελευταία 50 χρόνια το κράτος δεν έχει στηρίξει τις βιβλιοθήκες ούτε θεσμικά (με νόμους που θα διέπουν τη σωστή λειτουργία τους από εξειδικευμένο προσωπικό, τους βιβλιοθηκονόμους) ούτε χρηματοδοτικά (οι περισσότερες στηρίζονται στη διάθεση των δημάρχων και σε δωρεές) ούτε καν διαφημιστικά (να επικοινωνήσει δηλαδή στο ευρύ κοινό τον πλούτο που διαθέτουν οι βιβλιοθήκες του)», σημειώνει ο αντιπρόεδρος της Ενωσης Βιβλιοθηκονόμων, Γιώργος Γλωσσιώτης, και συνεχίζει λέγοντας πως «αν λάβει κανείς υπόψη του πόσο ακριβά είναι στην Ελλάδα τα βιβλία, θα έπρεπε να περιμένει να συρρέει ο κόσμος στις δημοτικές βιβλιοθήκες, όπου ο δανεισμός είναι δωρεάν. Οι περισσότερες όμως, πλην φωτεινών εξαιρέσεων, υπολειτουργούν μην έχοντας τον απαραίτητο προϋπολογισμό και προσωπικό για να αναβαθμιστούν».Η Κεντρική Βιβλιοθήκη του Δήμου Αθηναίων βρίσκεται τα τελευταία χρόνια στην οδό Δομοκού, στο σταθμό Λαρίσης, έχοντας να προσφέρει ένα σημαντικό αρχείο στους δημότες της πόλης.Ωστόσο, πολλά είναι τα πρακτικά σημεία, αυτά δηλαδή που εμποδίζουν την Κεντρική Βιβλιοθήκη των Αθηνών να παίξει έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στην καθημερινότητα των Αθηναίων: ο ηλεκτρονικός κατάλογος τώρα φτιάχνεται, το site είναι ανενεργό, ενώ οι ώρες λειτουργίας (9-2.30 Δευτέρα, Πέμπτη, Παρασκευή και 9-4.30 Τρίτη και Τετάρτη) είναι δεσμευτικές. «Είναι αλήθεια πως ο σύγχρονος τρόπος ζωής (γρήγορη αναζήτηση πληροφορίας μέσα από το Διαδίκτυο) δεν ευνοεί τις βιβλιοθήκες», μας λέει η Ελισάβετ Σπαθούλα, διευθύντρια της δημοτικής βιβλιοθήκης.«Ο ρόλος της ως αναγνωστηρίου φθίνει», προσθέτει, «αλλά ως δανειστή υλικού έχει πολλά να δώσει ακόμα. Και βρισκόμαστε σε αυτήν ακριβώς τη φάση αναβάθμισης για να προσελκύσουμε ακόμα περισσότερο κόσμο και κυρίως τα παιδιά, μέσα από προγράμματα και συνεργασίες με σχολεία, που θα εφαρμοστούν στο άμεσο μέλλον.Ολα ξεκινούν από τα παιδιά, τα οποία όμως έχουν πολύ φορτωμένο πρόγραμμα και δεν τους περισσεύει συχνά χρόνος, παρόλο που η βιβλιοθήκη θα μπορούσε να αποτελέσει κι έναν πολύ καλό τόπο κοινωνικοποίησης για αυτά». Από τη μεριά του, ο Ν., αναγνώστης που χρησιμοποιεί συχνά τη βιβλιοθήκη, επισημαίνει: «Το γενικότερο κλίμα που επικρατεί είναι κατανάλωση βιβλίων. Πιστεύω πως η θέση μιας δανειστικής βιβλιοθήκης δεν θα πρέπει να είναι αντίστοιχη μουσείου. Αλλά να ενημερώνεται συχνά και να μπορεί ο αναγνώστης να έρχεται σε επαφή με βιβλία διάφορων ειδών, χωρίς να είναι αναγκασμένος να τα αγοράσει».Οι ακαδημαϊκέςΦωτεινή εξαίρεση στο σκοτάδι των αθηναϊκών βιβλιοθηκών θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελούν οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες των ΑΕΙ – ΤΕΙ. Οι φοιτητές τα τελευταία χρόνια έχουν δει μια σημαντική προσπάθεια αναβάθμισης, εμπλουτισμού και εκσυγχρονισμού των βιβλιοθηκών, με αποτέλεσμα να τις έχουν κατοχυρώσει στη συνείδησή τους ως σημαντικό εργαλείο στην πανεπιστημιακή τους καριέρα. Η πρόοδος αυτή οφείλεται στη σωστή εκμετάλλευση ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων από τα Ιδρύματα. Ωστόσο, οι υπηρεσίες που έχουν αναπτυχθεί κινδυνεύουν να απαξιωθούν αφού δεν προβλέπεται η συνέχιση της χρηματοδότησής τους. Οπως διαβάζουμε σε ανακοίνωση του Συνδέσμου των Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, «η χρηματοδότηση των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών δεν περιλαμβάνεται στην Αναπτυξιακή Στρατηγική για την περίοδο 2007-2013 του Επιχειρησιακού Προγράμματος “Εκπαίδευση και διά Βίου Μάθηση” του ΥΠΕΠΘ ούτε στην Ψηφιακή Σύγκλιση του ΥΠΟΙΟ». Αυτό σημαίνει, σύμφωνα με το Σύνδεσμο, πως ανάμεσα σε πολλά «θα αδυνατούν πλέον οι βιβλιοθήκες να στηρίξουν το πολύπλευρο έργο που παράγεται στα ακαδημαϊκά ιδρύματα και ιδιαίτερα τα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών, τα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, την εξ αποστάσεως εκπαίδευση ».Διασκορπισμένη σε πολλά κτίρια η ΕθνικήΠόσοι από μας έχουν πραγματικά περάσει έστω και μία μέρα από τη ζωή τους εντός των τειχών της Εθνικής μας Βιβλιοθήκης; Το νούμερο μάλλον θα είναι απογοητευτικό, αφού το κτίριο της οδού Πανεπιστημίου είναι ίσως ένα από τα λιγότερο επισκέψιμα –από το ευρύ κοινό– κτίρια. «Μια χώρα που δεν έχει ακόμα εν λειτουργία και αξιοποιούμενη την Εθνική Βιβλιοθήκη της, δεν μπορεί να έχει τη συνείδηση ήσυχη γνωρίζοντας τι συμβαίνει με τις εθνικές βιβλιοθήκες που αποτελούν σημείο αναφοράς για την επιστημονική και πνευματική ζωή όλων των πολιτισμένων χωρών», σχολιάζει ο κ. Μπαμπινιώτης, ενώ η Ενωση Βιβλιοθηκονόμων μάς εξηγεί: «Τα προβλήματα είναι γνωστά: υποστελέχωση και δυσλειτουργία. Η Εθνική Βιβλιοθήκη είναι διασκορπισμένη σε πολλά κτίρια, ο ηλεκτρονικός κατάλογος, ακόμα κι αν έχει ολοκληρωθεί σήμερα, έχει γίνει με καθυστέρηση τουλάχιστον 25 ετών σε σχέση με άλλες εθνικές βιβλιοθήκες, ενώ χρηματοδοτικά στηρίζεται ακόμα στις ιδιωτικές δωρεές».Οπως έχει γίνει γνωστό, η Εθνική Βιβλιοθήκη θα μετακομίσει, με στόχο να γίνει επιτέλους το σήμα κατατεθέν της πόλης, όπως θα αρμόζει σε κάθε σύγχρονη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Η νέα Εθνική Βιβλιοθήκη πρόκειται να στεγαστεί σε ένα υπερσύγχρονο κτίριο και μαζί με την Εθνική Λυρική Σκηνή σχεδιάζεται να αποτελέσουν έναν πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα πολιτιστικό προορισμό που θα περιβάλλεται από ένα τεράστιο μητροπολιτικό πάρκο. Το έργο θα ολοκληρωθεί σε μια επταετία με χρηματοδότηση του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος».

ΒΑΣΙΛΑΚΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ
Ελεύθερος Τύπος