Τέλη Μαρτίου, αρχές Απριλίου 2008 και μετά την ανακοίνωση του υπουργού Παιδείας περί μη επιλεξιμότητας των δαπανών για τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες από το ΕΣΠΑ 2009-2013 διαμορφώθηκε στο χώρο μας μία συλλογικότητα συμβασιούχων εργαζομένων. Ο αρχικός πυρήνας 30 περίπου ανθρώπων άρχισε να συμμετέχει σε συνελεύσεις, όπου συζητήθηκαν και αναλύθηκαν οι επιπτώσεις και οι κίνδυνοι αυτής της απόφασης τόσο για τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, όσο και για το μέλλον της εργασίας μας.
Στις 17 Μαΐου συνάδελφοι από όλη την Ελλάδα συναντηθήκαμε προκειμένου να συζητήσουμε και να διαμορφώσουμε ένα συντονιστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα αρχίζαμε να δουλεύουμε. 260 συμβασιούχοι εργαζόμενοι από βιβλιοθήκες 35 ιδρυμάτων της χώρας μας καθορίσαμε ένα συλλογικό τρόπο δράσης για την ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και διεκδίκηση των δίκαιων αιτημάτων μας.
Οι πρώτες μας δράσεις επικεντρώθηκαν στην ενημέρωση των κομμάτων και στην υποβολή ερωτήσεων στη Βουλή. Μέχρι σήμερα έχουν κατατεθεί 18 ερωτήσεις στη Βουλή από όλα τα κόμματα και 1 στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αρχίσαμε να ενημερώνουμε τον τύπο και να αρθρογραφούμε, ενώ παράλληλα κινηθήκαμε και στα δικτυακά μέσα (ιστοσελίδες και blog) με κείμενά μας. Αναζητήσαμε και πετύχαμε συνεργασίες με πρόσωπα και φορείς του χώρου των βιβλιοθηκών. Με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών αναρτήθηκαν σε όλες τις ιστοσελίδες των βιβλιοθηκών κείμενα και ψηφίσματα, ενώ και η Ένωση Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων της Πληροφόρησης εξέδωσε μόνη της ή μαζί μας ψηφίσματα για το θέμα και προχώρησε και σε άλλες δράσεις παρέμβασης ή ενημέρωσης. Η Μονάδα Ολικής Ποιότητας Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών μας… καταμέτρησε επιτρέποντας σε όλους να γνωρίζουμε τον αριθμό των 380 συμβασιούχων στις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες. Οι κατά τόπους συνάδελφοι και βιβλιοθήκες ενημέρωσαν τους συλλόγους φοιτητών, τις πρυτανικές τους αρχές και τα μέλη ΔΕΠ., ενώ και διευθυντές βιβλιοθηκών όπως ο Γιώργος Ζάχος (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), Ντίνα Κακκάλη (Πάντειο), Νίκη Ζαχιώτη (ΑΣΚΤ) κ.α. συνέδραμαν στον αγώνα μας και συμπαραστάθηκαν στην αγωνία μας. Τους τρεις τελευταίους μήνες μόνιμοι, αορίστου και συμβασιούχοι στις βιβλιοθήκες εντείναμε την αντίδρασή μας συμμετέχοντας σε στάσεις και απεργίες, συμβολικές καταλήψεις βιβλιοθηκών, συνεντεύξεις τύπου και πορείες.
Το υπουργείο Παιδείας μονάχα μία φορά δέχτηκε να συνομιλήσει μαζί μας, όταν στην αρχή των δράσεών μας υποσχέθηκε ΙΔΑΧοποίηση. Φυσικά δεν σταματήσαμε να πιέζουμε, καθώς διττό μας στόχο είχαμε εξαρχής βάλει τη συνέχιση της εργασίας μας, αλλά και τη χρηματοδότηση των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών. Της υπόσχεσης προηγήθηκαν και ακολούθησαν πολλές αντιφατικές υποσχέσεις και απαντήσεις: μη επιλέξιμες οι δαπάνες από το ΕΣΠΑ, επιλέξιμες στη συνέχεια, μόνο για την οριζόντια δράση (συνεργατικά σχήματα) έπειτα, ίσως και για τις κάθετες (ξεχωριστά τις δράσεις κάθε βιβλιοθήκης) ακολούθως και τέλος προκήρυξη 8μηνων συμβάσεων μέχρι την έναρξη του καινούριου ΕΣΠΑ. Τίποτα όμως δεν έγινε για τις βιβλιοθήκες. Το Υπουργείο Οικονομίας ποτέ δεν απάντησε και όλα τελειώνουν.
Κλείνω σε προσωπικό τόνο το κείμενο αυτό, ίσως το τελευταίο αυτού του ιστολογίου, κοπιάροντας εν μέρει τον εαυτό μου.
Η πολιτική βούληση για την ανάπτυξη των βιβλιοθηκών δεν είναι άδικο να θεωρηθεί ως συνεπακόλουθη της δυνατότητας που τα ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης έδωσαν στη βελτίωση της εκπαίδευσης. Δεν υπήρξε κεντρική επιλογή που επιτέλους βρήκε κάποια στιγμή τους πόρους για να επιτευχθεί. Τούτο σημαίνει πως τα χρόνια που πέρασαν με ξένη κυρίως χρηματοδότηση ασκήθηκε πολιτική βιβλιοθηκών, αναπτύχθηκαν δράσεις και υπηρεσίες που με τη σειρά τους καλλιέργησαν προσδοκίες και απαιτήσεις.
Εγκαίνια εγκαινίων οργανώθηκαν σε σχολικές, δημόσιες, παιδικές, κινητές, νοσοκομειακές και ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες καλλιεργώντας την αισιοδοξία που όπως εδράστηκε στο χώρο των βιβλιοθηκονόμων: τα πράγματα αλλάζουν, και αλλάζουν δυναμικά. Η αλλαγή στο τοπίο επήλθε σταδιακά τα τελευταία χρόνια, όταν εύλογα η Ευρωπαϊκή Ένωση απαίτησε να μετακυλιστούν τα κονδύλια στις καινοτόμες δράσεις και να αναλάβουν τα ίδια τα κράτη τα πάγια έξοδα των δράσεων που υλοποιήθηκαν. Οι σχολικές βιβλιοθήκες πάτησαν άδοξα φρένο, σταμάτησαν να δημιουργούνται καινούριες, το υλικό τους δεν εκσυγχρονίστηκε και το ειδικευμένο προσωπικό που τις έστησε και της λειτούργησε βρήκε ανοιχτή μονάχα την πόρτα της εξόδου. Το ίδιο λίγο ως πολύ έγινε με τις παιδικές (Κέντρο παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου), τις νοσοκομειακές (συνάδελφοι σε αυτές καταγγέλλουν ότι πρόσβαση σε βάσεις δεδομένων έχουν οι νοσοκομειακοί γιατροί μέσω κωδικών που δίνονται με το αζημίωτο από τις φαρμακευτικές εταιρίες) και τις δημοτικές ή τις δημόσιες..
Η «εύκολη» χρηματοδότηση ενώ βελτίωσε τις υποδομές και «απασχόλησε» δεκάδες βιβλιοθηκονόμους, ακριβώς επειδή στηρίχθηκε στη χωρίς πολιτική βούληση και σχεδιασμό επίδειξη, δεν επέτρεψε όλα αυτά τα χρόνια να τεθούν επί τάπητος και να λυθούν μια σειρά από δομικά προβλήματα των βιβλιοθηκών. Η λήξη των χρηματοδοτήσεων βρήκε τις βιβλιοθήκες με περισσότερα προβλήματα, τα οποία ενισχύθηκαν από τις αυξημένες απαιτήσεις που ήρθαν ως απότοκο της ανάπτυξης.Ατμομηχανή εξαρχής αυτής της ανάπτυξης των βιβλιοθηκών υπήρξαν οι ακαδημαϊκές. Από τις αρχικές αναδρομικές καταλογογραφήσεις σε ειδικά λογισμικά και καταλόγους στο διαδίκτυο περάσαμε στις υπηρεσίες για άτομα με μερική ή ολική τύφλωση και στη συνέχεια στα ιδρυματικά αποθετήρια και τη ψηφιοποίηση υλικού. Η αδιάλειπτη χρηματοδότηση και οι νέες δράσεις δημιούργησαν κλάσεις συμβασιούχων που εργάστηκαν άοκνα και που υποστήριξαν με τις αυξημένες πια γνώσεις τους τα νέα δεδομένα. Η γενικότερη κοινωνική και πολιτική πίεση επέτρεψε σε αυτούς να αποκτήσουν μόνιμη σχέση εργασίας με τα ιδρύματα, στα οποία για χρόνια εργάστηκαν. Έτσι πάλι με έμμεσο τρόπο οι βιβλιοθήκες άρχισαν να στελεχώνονται σχεδόν αξιοκρατικά, αφού η τεχνογνωσία που αποκτήθηκε στην υποστήριξη των έργων έμεινε σε αυτές μαζί με τους φορείς της.
Στις 17 Μαΐου συνάδελφοι από όλη την Ελλάδα συναντηθήκαμε προκειμένου να συζητήσουμε και να διαμορφώσουμε ένα συντονιστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα αρχίζαμε να δουλεύουμε. 260 συμβασιούχοι εργαζόμενοι από βιβλιοθήκες 35 ιδρυμάτων της χώρας μας καθορίσαμε ένα συλλογικό τρόπο δράσης για την ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και διεκδίκηση των δίκαιων αιτημάτων μας.
Οι πρώτες μας δράσεις επικεντρώθηκαν στην ενημέρωση των κομμάτων και στην υποβολή ερωτήσεων στη Βουλή. Μέχρι σήμερα έχουν κατατεθεί 18 ερωτήσεις στη Βουλή από όλα τα κόμματα και 1 στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αρχίσαμε να ενημερώνουμε τον τύπο και να αρθρογραφούμε, ενώ παράλληλα κινηθήκαμε και στα δικτυακά μέσα (ιστοσελίδες και blog) με κείμενά μας. Αναζητήσαμε και πετύχαμε συνεργασίες με πρόσωπα και φορείς του χώρου των βιβλιοθηκών. Με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών αναρτήθηκαν σε όλες τις ιστοσελίδες των βιβλιοθηκών κείμενα και ψηφίσματα, ενώ και η Ένωση Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων της Πληροφόρησης εξέδωσε μόνη της ή μαζί μας ψηφίσματα για το θέμα και προχώρησε και σε άλλες δράσεις παρέμβασης ή ενημέρωσης. Η Μονάδα Ολικής Ποιότητας Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών μας… καταμέτρησε επιτρέποντας σε όλους να γνωρίζουμε τον αριθμό των 380 συμβασιούχων στις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες. Οι κατά τόπους συνάδελφοι και βιβλιοθήκες ενημέρωσαν τους συλλόγους φοιτητών, τις πρυτανικές τους αρχές και τα μέλη ΔΕΠ., ενώ και διευθυντές βιβλιοθηκών όπως ο Γιώργος Ζάχος (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), Ντίνα Κακκάλη (Πάντειο), Νίκη Ζαχιώτη (ΑΣΚΤ) κ.α. συνέδραμαν στον αγώνα μας και συμπαραστάθηκαν στην αγωνία μας. Τους τρεις τελευταίους μήνες μόνιμοι, αορίστου και συμβασιούχοι στις βιβλιοθήκες εντείναμε την αντίδρασή μας συμμετέχοντας σε στάσεις και απεργίες, συμβολικές καταλήψεις βιβλιοθηκών, συνεντεύξεις τύπου και πορείες.
Το υπουργείο Παιδείας μονάχα μία φορά δέχτηκε να συνομιλήσει μαζί μας, όταν στην αρχή των δράσεών μας υποσχέθηκε ΙΔΑΧοποίηση. Φυσικά δεν σταματήσαμε να πιέζουμε, καθώς διττό μας στόχο είχαμε εξαρχής βάλει τη συνέχιση της εργασίας μας, αλλά και τη χρηματοδότηση των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών. Της υπόσχεσης προηγήθηκαν και ακολούθησαν πολλές αντιφατικές υποσχέσεις και απαντήσεις: μη επιλέξιμες οι δαπάνες από το ΕΣΠΑ, επιλέξιμες στη συνέχεια, μόνο για την οριζόντια δράση (συνεργατικά σχήματα) έπειτα, ίσως και για τις κάθετες (ξεχωριστά τις δράσεις κάθε βιβλιοθήκης) ακολούθως και τέλος προκήρυξη 8μηνων συμβάσεων μέχρι την έναρξη του καινούριου ΕΣΠΑ. Τίποτα όμως δεν έγινε για τις βιβλιοθήκες. Το Υπουργείο Οικονομίας ποτέ δεν απάντησε και όλα τελειώνουν.
Κλείνω σε προσωπικό τόνο το κείμενο αυτό, ίσως το τελευταίο αυτού του ιστολογίου, κοπιάροντας εν μέρει τον εαυτό μου.
Η πολιτική βούληση για την ανάπτυξη των βιβλιοθηκών δεν είναι άδικο να θεωρηθεί ως συνεπακόλουθη της δυνατότητας που τα ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης έδωσαν στη βελτίωση της εκπαίδευσης. Δεν υπήρξε κεντρική επιλογή που επιτέλους βρήκε κάποια στιγμή τους πόρους για να επιτευχθεί. Τούτο σημαίνει πως τα χρόνια που πέρασαν με ξένη κυρίως χρηματοδότηση ασκήθηκε πολιτική βιβλιοθηκών, αναπτύχθηκαν δράσεις και υπηρεσίες που με τη σειρά τους καλλιέργησαν προσδοκίες και απαιτήσεις.
Εγκαίνια εγκαινίων οργανώθηκαν σε σχολικές, δημόσιες, παιδικές, κινητές, νοσοκομειακές και ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες καλλιεργώντας την αισιοδοξία που όπως εδράστηκε στο χώρο των βιβλιοθηκονόμων: τα πράγματα αλλάζουν, και αλλάζουν δυναμικά. Η αλλαγή στο τοπίο επήλθε σταδιακά τα τελευταία χρόνια, όταν εύλογα η Ευρωπαϊκή Ένωση απαίτησε να μετακυλιστούν τα κονδύλια στις καινοτόμες δράσεις και να αναλάβουν τα ίδια τα κράτη τα πάγια έξοδα των δράσεων που υλοποιήθηκαν. Οι σχολικές βιβλιοθήκες πάτησαν άδοξα φρένο, σταμάτησαν να δημιουργούνται καινούριες, το υλικό τους δεν εκσυγχρονίστηκε και το ειδικευμένο προσωπικό που τις έστησε και της λειτούργησε βρήκε ανοιχτή μονάχα την πόρτα της εξόδου. Το ίδιο λίγο ως πολύ έγινε με τις παιδικές (Κέντρο παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου), τις νοσοκομειακές (συνάδελφοι σε αυτές καταγγέλλουν ότι πρόσβαση σε βάσεις δεδομένων έχουν οι νοσοκομειακοί γιατροί μέσω κωδικών που δίνονται με το αζημίωτο από τις φαρμακευτικές εταιρίες) και τις δημοτικές ή τις δημόσιες..
Η «εύκολη» χρηματοδότηση ενώ βελτίωσε τις υποδομές και «απασχόλησε» δεκάδες βιβλιοθηκονόμους, ακριβώς επειδή στηρίχθηκε στη χωρίς πολιτική βούληση και σχεδιασμό επίδειξη, δεν επέτρεψε όλα αυτά τα χρόνια να τεθούν επί τάπητος και να λυθούν μια σειρά από δομικά προβλήματα των βιβλιοθηκών. Η λήξη των χρηματοδοτήσεων βρήκε τις βιβλιοθήκες με περισσότερα προβλήματα, τα οποία ενισχύθηκαν από τις αυξημένες απαιτήσεις που ήρθαν ως απότοκο της ανάπτυξης.Ατμομηχανή εξαρχής αυτής της ανάπτυξης των βιβλιοθηκών υπήρξαν οι ακαδημαϊκές. Από τις αρχικές αναδρομικές καταλογογραφήσεις σε ειδικά λογισμικά και καταλόγους στο διαδίκτυο περάσαμε στις υπηρεσίες για άτομα με μερική ή ολική τύφλωση και στη συνέχεια στα ιδρυματικά αποθετήρια και τη ψηφιοποίηση υλικού. Η αδιάλειπτη χρηματοδότηση και οι νέες δράσεις δημιούργησαν κλάσεις συμβασιούχων που εργάστηκαν άοκνα και που υποστήριξαν με τις αυξημένες πια γνώσεις τους τα νέα δεδομένα. Η γενικότερη κοινωνική και πολιτική πίεση επέτρεψε σε αυτούς να αποκτήσουν μόνιμη σχέση εργασίας με τα ιδρύματα, στα οποία για χρόνια εργάστηκαν. Έτσι πάλι με έμμεσο τρόπο οι βιβλιοθήκες άρχισαν να στελεχώνονται σχεδόν αξιοκρατικά, αφού η τεχνογνωσία που αποκτήθηκε στην υποστήριξη των έργων έμεινε σε αυτές μαζί με τους φορείς της.
Και ενώ σήμερα οι απόφοιτοι των τμημάτων βιβλιοθηκονομίας βραβεύονται επίσημα με το χάλκινο μετάλλιο ανεργίας από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία (με όλες τις δόλιες αδυναμίες ρεαλιστικού υπολογισμού αυτών των στοιχείων), τα έργα συνεχίζονται και οι προκηρύξεις νέων θέσεων εργασίας έχουν σχεδόν παγώσει προ πολλού. Στις ελάχιστες προκηρυχθείσες θέσεις συνωστίζονται εκατοντάδες βιογραφικά, μεταπτυχιακά, προϋπηρεσίες και γλώσσες. Οι βιβλιοθήκες ούτε με τις περιβόητες «σκούπες» μονιμοποιήσεων έχουν αυτή τη στιγμή επαρκές προσωπικό. Οι υπηρεσίες αυξήθηκαν, οι χρήστες τους επίσης. Η στροφή του 21ου αιώνα και δη μετά το ολυμπιακό παραλήρημα αποδείχτηκε εξαιρετικά απότομη και επικίνδυνη. Στις αρχές του 2008 ο υπουργός Παιδείας ανακοίνωσε τη λήξη της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών από 1/1/2009. Δεν δεσμεύτηκε και ακόμη δεν το έχει πράξει ούτε για την αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης. Οι εξελίξεις αυτές φέρνουν 380 εργαζόμενους στο (άσχημο) τέλος της εργασιακής τους ομηρίας.
Για πρώτη φορά τόσο έντονα και μαζικά διαμορφώθηκε μία συλλογικότητα για να αναδείξει αυτά τα φαινόμενα, να προτείνει πράγματα και να προβλέψει κινδύνους. Να αναδείξει τις ανησυχίες μας ως γενιά εργαζόμενων με αναστολή σε ένα χώρο της δημόσιας ζωής και ανάπτυξης, όπως είναι οι βιβλιοθήκες.
Πολλά δεν κάναμε, συχνά απογοητευθήκαμε και πολλά θα μπορούσαμε να πούμε καλύτερα. Όμως αυτό που πετύχαμε είναι να είμαστε όλοι μαζί όχι συντεχνιακά αγωνιούντες, αλλά κοινωνικά υπεύθυνοι να πιέζουμε, να προτείνουμε και να διεκδικούμε. Πολλοί απουσίασαν από το χώρο των βιβλιοθηκών σε αυτό τον αγώνα (όπως οι σχολές βιβλιοθηκονομίας του ΤΕΙ Αθήνας, του ΤΕΙ Θεσσαλονίκης και του Ιονίου Πανεπιστημίου) και κάποιοι στην πορεία απομακρύνθηκαν. Δεν στεκόμαστε εκεί. Υποσχόμαστε ότι ο αγώνας μας αυτός θα έχει συνέχεια, ακόμη και αν τελειώνουμε την παρούσα θητεία χρόνων στις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες όχι νικητές, αλλά ούτε και νικημένοι.
Τα χρόνια που θα έρθουν μας ανήκουν.
Γιώργος Κατσαμάκης
Οι βιβλιοθήκες απαιτούν ησυχία 
Σε 19 ημέρες η Βιβλιοθήκη του Πολυτεχνείου Κρήτης θα χάσει το 50% του προσωπικού της με ευθύνη του Υπουργείου Παιδείας.
Σε 19 ημέρες η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης θα χάσει το 25% του προσωπικού της με ευθύνη του Υπουργείου Παιδείας.
Βράδυ Κυριακής. Είκοσι τρεις ώρες μετά τον τραγικό χαμό του 15χρονου μαθητή, ο υπουργός Παιδείας πήγε να παρακολουθήσει ποδόσφαιρο στο Ολυμπιακό Στάδιο. Εδώ, χαμογελαστός με τον πρόεδρο της ΑΕΚ. 40 ώρες μετά, εξέφρασε την οδύνη του...
